Martijn Schrama OSA, Binnenstadsparochieblad maart 2004
In het vorige nummer van dit blad heeft Heidi Belgers aandacht gevraagd voor de mogelijkheden die er in de Utrechtse binnenstad bestaan om als gemeenschap te bidden. Het getijdengebed is daarvan een goed voorbeeld. Tweemaal in de week gebeurt dat in de Kathedraal en op twee andere dagen ook in de Domkerk. Hier wil ik opnieuw aandacht vragen voor deze vorm van gebed, en wel op donderdag, vrijdag en zaterdag in de Goede Week. Op die dagen vol wijding dragen de getijden een speciaal karakter. Het bijzondere ervan is, dat dan de Klaagliederen van de profeet Jeremia worden gezongen, en wel op een eigen melodie die, samen met de tekst, tot diepe ontroering brengt. U kunt in de Goede Week in beide kerken van de Binnenstadparochie aan deze gebedsvorm deelnemen.
In de Augustinuskerk zal er in het Nederlands gebeden en gezongen worden op Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag telkens om 10.00 uur ‘smorgens. Er zijn tekstboekjes beschikbaar. Dit ochtendgebed wordt gezongen door een cantor en alle aanwezigen.
In de Kathedraal gebeurt het in het Latijn, op de vooravond van Witte Donderdag, van Goede Vrijdag en van Paaszaterdag, dus op woensdag-, donderdag- en vrijdagavond in de Goede Week. Er zijn boekjes beschikbaar die mét de Latijnse tekst ook de Nederlandse vertaling geven. De gregoriaanse gezangen van de Donkere Metten worden gezongen door het Gregoriaans Koor Utrecht onder leiding van Anthony Zielhorst.
Vanouds heten deze getijden de Donkere Metten. ‘Donker’, omdat er 15 brandende kaarsen zijn opgesteld, waarvan er na iedere psalm telkens één wordt gedoofd. Het totaal aantal psalmen dat gezongen wordt is 14. Op het einde blijft slechts één kaars branden, Jesus Christus symboliserend. Gehoorzaam geworden tot de dood, schittert Hij als het licht der wereld.
Het getijdengebed biedt de gelegenheid om op deze gewijde dagen intens deel te nemen aan de gevoelens van de Kerk, nu zij haar Heer overgeleverd ziet, nu zij Hem gestorven weet en in een graf gelegd. Volgens een zeer oude traditie worden de Klaagliederen gezongen. U hebt ze misschien wel eens in uw Bijbel opgezocht. Ze zijn als verzameling opgenomen achter het boek van de Profeet Jeremia. Het gaat om vijf liederen, alle zeer beeldend van taal. Elk Klaaglied is een gedicht met evenveel verzen als er letters van het Hebreeuwse alfabet bestaan, dus 22. De letters zijn, evenals de verzen zelf, getoonzet: alef, gimel, dalet, he, enz.
In de Klaagliederen wordt getreurd over de verwoesting van Jerusalem en van de tempel (587 vóór Christus). Ze drukken grote rouw en diepe droefheid uit, ontgoocheling en geestelijke verwarring als gevolg van die catastrofale verwoesting, maar ook een onverwoestbaar vertrouwen op God. Wie de Klaagliederen eens heeft gehoord, vergeet ze niet meer.
In het getijdengebed van deze dagen worden veel teksten gebruikt uit het Oude Testament. Daardoor is er een nauwe band met de geschiedenis van het bijbelse volk Israël. De vervolging die Jesus ondergaat, wordt als parallel gezien met de vervolging die Israël onderging tijdens de val van Jerusalem. Zoals de Klaagliederen, ondanks alle ellende, toch uitkomst voorzien, omdat men blijft hopen op de Heer, zo ziet de Kerk de vervolgde en terechtgestelde Jesus door de dood heen uitgered, omdat Hij blijft hopen op zijn hemelse Vader. Gods liefde en erbarmen houden nooit op, en zijn trouw is morgen weer nieuw.
De getijden van Witte Donderdag laten Jesus zien als de rechtvaardige die zich niet verzet tegen het op handen zijnde verraad en zijn overlevering. Op Goede Vrijdag krijgt de strijd tussen goed en kwaad aandacht, het aanstormen van booswichten op het onschuldige Lam wiens lijf in de strijd wordt verscheurd. Op Paaszaterdag gaat de aandacht uit naar de rust in het graf en de nederdaling in de onderwereld, maar helder klinkt de stem van de hoop.
Gregoriaans Koor Utrecht
